“Ayarlı yığın sönümleyiciler”le binaları depreme karşı mukavemetli arkaç getirmeyi amaçlıyor

İzmir’dahi bire bir bilim kadını, gökdelenlerin konusunda rüzgardan kaynaklanan sarsıntıları itfa etmek amacıyla kurulan sistemin depremde binaları koruması üzere çalışmalar yürütüyor.

Kahramanmaraş merkezli depremler, sarsıntılara dirençli yapıların oluşturulmasının öneminin benzeri misil elan ortaya koydu. Zeminlerde yapılacak iyileştirmeler ve binaların ümran yönetmeliğine akla yatkın yapılmasının beraberinde sismik yalıtkan üzere sonradan alınacak tedbirler de yapı güvenliğini çoğaltmak üzere öne çıktı.

İzmir Erdemli Uygulayım Bilimi Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Bölümünde binaların güvenliğini tezyit etmek için çalışmalar yürütülüyor. Icraat, zemine kurulan sismik izolatörlerin yerine binaların üstüne kurulan ayarlı kitle sönümleyicileri üzerinde yoğunlaştı.

” Herhangi Bir zemindeki binaya kurulabilir”

İzmir Faziletkâr Uygulayım Bilimi Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gürsoy Turan, AA muhabirine, kolonlara yerleştirilen sismik izolatörlerin çatı güvenliğine balaban ölçüde katkı sunduğunu ancak sıkıntısız zeminlerdeki binalarda ise sarsıntıyı artırarak aksi etkiye neden olabileceğini savundu.

Ayarlı kitle sönümleyicilerinin seçme zemindeki binaya kurulabildiğini anlatım fail Turan, rüzgarın gökdelenlerde oluşturduğu sallanmayı engellemek için geçer not sistemi, depremin sarsıntısını de sönümleyecek arkaç lütfetmek istediğini kaydetti.

Turan, ayarlı kütle sönümleyicilerde yapının sallanmasına illet olan güçlükle yapı üstüne yerleştirilen kütleye yönlendirildiğini, böylece kütlenin ray üzerinde binanın sallandığı yönünün bilakis akıntı ederek zelzele şiddetini düşürdüğünü anlattı.

“Otomobillerdeki yumuşatmalık kadar”

Yerleştirilen kütlenin büyüklüğü arttıkça sistemin başarısının bile arttığını dile getiren Turan, şunları söyledi:

“Biz bu kütleyi ittirmeye, onu zorlamaya çalışıyoruz akım etsin diye. Hangi büyüklüğünde iri kütle olursa o büyüklüğünde hayır ancak yapı o kütlenin oluşturduğu dikey ağırlığı kaldırabilir mi, kolonlar onları taşıyabilir mi bu bire bir istifham tabii kim. O yüzden de genelde mecmu yapı ağırlığının yüzdelik 5’ini aşmamaktayız. Örneğin 10 katlı binada yarım mezuniyet ağırlığında tıpkı kitle genelde konusunda çalışılır. Ayarlı yığın sönümleyicide tıpkı keman var. Kütle ray üstüne gidip geliyor. Benzeri dahi sönümleyicisi var, otomobillerdeki yumuşatmalık kadar. Bunları tasarlarken binanın savsaklama periyoduna gibi olduğu kadarıyla andıran olması gerekiyor. Şu an onun optimizasyonları üzerinde çalışılıyor. Binadan binaya, ayrımlı hareket tipine göre uymazlık gösterebiliyor hayır olması için.”

Turan, galiba bir noktaya büyüklüğünde getirdikleri çalışmalarda daha dolgunca sonuçlar üzere uğraştıklarını anlatarak “Gelinen noktada alışılagelen cins yani biricik yaylı araba ve biricik amortisörlü benzeri sistemle haddinden fazla balaban tıpkı fayda elde edilemiyor ancak bunu kontrollü, ayrımlı yay tiplerini gelişigüzel kullanarak belli başlı zamanlar birinin etken, farklı zamanlar değişik tıpkı yayı aktif arkaç getirdiğimizde şişman yarar elde edebildiğimizi gösterdik. Yaptığımız simülasyonlarda kütlesi sönümleyicisi olan binalar ile olmayan binalar beyninde ufki zelzele hareketinde yüzde 30’luk ayrımsız eksilme olduğunu gördük.” diyerek konuştu.

“Çalışmalarımız başarıyla bitmeme ediyor”

İYTE Rektörü Prof. Dr. Yusuf Baran bile araştırı üniversitesi yerine topluma maksimum düzeyde ulama arz etmek için bilimsel operasyon sürdürdüklerini vurgulayarak depreme mukavim konutlar, depreme mukavemetli hayat alanlarının üretilmesi ve uygulamaya konmasıyla ait heybetli projeler yürüttüklerini dile getirdi.

Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonradan de Enstitü’nün bütün akademik, yönetimsel personeli ve öğrencilerle hareket bölgesine azami düzeyde yardım sunmaya çalıştıklarına dikkati calip Baran, “Zelzele dirençli konutlar ve kentlerin üretilmesi ve insana hizmete sunulması kapsamında çalışmalarımız başarıyla bitmeme ediyor.” dedi.

Share: