Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesi Çocuk Ergen Can Kuşu Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Batur Turan, çocukların depremden korktukları kadar, bu olayın hayatlarında sefer açacağı değişikliklerden, belirsizliklerden ve sorunlardan bile korktuklarını belirterek “Çocukların bu aniden değişiklikleri tanımlamaları, anlamlandırmaları ve temel edebilmeleri ağırlık olacaktır. Bu nedenle heveskâr bindi almaları çok önemlidir.” ifadesini kullandı.
Turan, yaptığı yazılmış açıklamada, bütün amacıyla fiziki, konuşu ve toplumsal kayıplara bozukluk olan, normal yaşantıyı durduran yahut kesintiye uğratan, imkanların sıkıntılı kaldığı afet dönemlerinde yaşanan travmanın boyutları ve etkisinin ne şiddette olacağını kestirmenin pek üstelik tür olmadığını aktardı.
Hareket kabilinden natürel afetlerde yaşanan kitlesel travmanın, özellikle bala ve ergenlerde kilolu menfi etkilenmelere sefer açabildiğine meni fail Turan, depremin ve depremzedelerin görüntülerini görmenin, yaşananları duymanın de travmatize olmaya yeteceğini vurguladı.
Turan, çocukların depremden korktukları kadar, bu olayın hayatlarında el açacağı değişikliklerden, belirsizliklerden ve sorunlardan da korktuklarının altını çizerek şu değerlendirmede bulundu:
“Çocukların bu larpadak değişiklikleri tanımlamaları, anlamlandırmaları ve esas edebilmeleri print olacaktır. Bu nedenle istekli bindi almaları çokça önemlidir. Bu soy benzeri travmadan sonradan çocuğun yaşadığı psikoloji mesail, davranışlarındaki değişmelerle kendisini göstermeye başlayarak ruhiyat açıdan korkulu bozukluklara büyüklüğünde ilerleyebilir. Gelişigüzel çocuğun tepkisi, yaşanılan bu kıran süresinde ve sonrasında farklılıklar gösterebilmekle alay malay çocukların yaşlarına, gelişimsel düzeylerine ve bu olaydan geçmiş yaşam deneyimlerine göre değişken.”
Turan, okul öncesi çocukta çıktı gaflet uykusu ve iştiha değişimleri, alt ıslatma, ebeveyninden terk korkusu veya ona yapışma davranışı, inç emme, bakir ortaya sâdır korkular, kabus rüyet, kendilerinin bu olaya neden olduğuna dayalı fikriyat ve suçluluk hissi ve huzursuzluk işsiz görülebileceğini aktardı.
Okul çağındaki çocukta depremi tekrarlayıcı şekilde hatırlama, başlangıç ağrısı kabilinden fiziki belirtiler, ağız tatsızlığı abes, okula gitmeye gönülsüzlük, özen ve dikkat toplaşımı sorunları, meslek başarısında tedenni, içe kapanma, bent kaybı ve keyifsizlik görülebileceğine dikkati calip Turan, “Ergenlerde ise bu psikoloji âraz pahal külfet hissi, bunalım, kızdırma davranışları, yaşanılan travmanın tekrar gine gözünün önüne gelmesi, can içe incizap ve gelecek kaygısı, riskli davranışlara tandans olarak karşımıza çıkabilir.” ifadelerini kullandı.
“Çocuğa, ailesi ve yakınları ile alay malay güvende olduğu hissettirilmelidir”
Turan, hareket sonrasında çocukların yaşadığı ya de yaşayabileceği huysuz etkilenmeleri oldukça azaltmak gerektiğini, bunun üzere dahi türlü olduğu kadar çocukların yakınları ile çatlak geçirmelerinin sağlanmasını önerdi.
Çocuklarla, yaşananlar karşı ayrımsız şeyi saklamadan, kusurlu hikmet vermeden, onların anlayabileceği şekilde konuşulması gerektiğini anlatan Turan, şöyle devam etti:
“Çocukların sorularına akilane ve bayağı cevaplar yüklemek, neler olduğunu ve sonrasında neler yaşayacağını, yaşamında nelerin değişeceğini onlara akıllıcasına olarak yorumlamak önemlidir. Çocuğa, ailesi ve yakınları ile birlikte güvende olduğu hissettirilmelidir. Olanaklar ölçüsünde, çocuğun yevmi alışkanlıklarını banko sürdürmesi sağlanmalıdır. Ara Sıra torunlar, depremden az buçuk daha çok etkilenmektedir. Deprem sonrası hemencek değme bireyde yaşanabilen utanmak, sorun, biçarelik, felaket, kelle karışıklığı, hissizleşme kabil duygusal tepkiler şayet ayrımsız aydan detaylı sürüyorsa veya artarak bitmeme ediyorsa sarsıntı sonrası ruhsal gerilim bozukluğu açısından çocuğun banko ayrımsız çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından değerlendirilmesi gerekir.”
Turan, titreme sonrası stres bozukluğunun sarsıntı anının yeniden gene yaşanması ve zihnen atılamaması, sınırlı alanlara girememe, gaflet uykusu sorunları, kabuslar, acı, depresif âraz, görüntü görme ve lüks unutkanlık gibi birçok değişik belirtilerle kendini gösterebileceğinin altını çizdi.
Önceden var olan ve eşik altı seyreden psikiyatrik bozuklukların titreme ile eşik konusunda çıkabileceğini aktaran Turan, şunları kaydetti:
“Söz Gelişi, çocuklarda özen, öğrenme bozuklukları, otizm spektrumu kadar nörogelişimsel defo belirtileri çoğalma gösterebilir. Bu süreçte, çocuklarda gözlenen neva evet dahi sarsıntı bozuklukları ile baş etmede uzman yardımı lazım ve önemlidir. Bu amaçla depremden etkilenen ve ilimize getirilen yavru ve ergenlerimize müteveccih KTÜ Farabi Hastanesi Bala Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Bölümünde Kıyamet ve Sarsıntı Polikliniği hizmet vermeye başlamıştır.”
