Mevsimlik ekincilik işçileri, Türkiye’nin dört bir beraberinde alın teri dökerek üretime katkı sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta mutluluk ekonomisine yetişkin katkıda kâin Şarki ve Güneydoğu Anadolu kentleri, âdem gücüyle dahi üretime destek veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonraları üçüncü sırada meydan alan Şanlıurfa’de birlikte gâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, haddinden fazla sayıda ocak da evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Ordu’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin dört bir köşesine anbean tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, lamba karpuzu, şeker pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, günebakan, domates, elma, üzüm ve fındık kabil ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini özne işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden ırak varagelmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere çok aşırı gören tarım işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları üstelik etkileniyor. Kavurucu yunak altında günde kimi zaman 12 saat harıldamak zorunda küsurat tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonradan site değiştirerek mevsimine göre ikinci, başkaca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene aile ayından itibaren başladıkları yolculukta önceki durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, peşi sıra yerfıstığı hasadı üzere Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, tahıl, pancar, nohut ve kumpir hasadı amacıyla İç Anadolu’ya, domates hasadı için Ege’ye, sarıerik hasadı için Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın evvel ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları da haremlik ediyor. Gittikleri bölgelerde oba veya konteynerlerde mütezayit işçilerin ağızlarından sâdır ortak hezel ise “Savmak parası amacıyla” oluyor.

Tarım işçileri, sonuç yıllarda Antalya ve Sazak’e de seralarda hizmet etmek için gidiyor.

“Türkiye’de 2 milyona andıran mevsimsel gezmen tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Marifet Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Temel Fen Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Fakül, AA muhabirine, mevsimsel ekincilik işçiliği ve barhana üstüne ince yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 bilyon kişinin iş gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun sezonluk ekincilik işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Fakül, “Türkiye’da istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe vadi almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel gezici tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Puan, mevsimlik gezici tarım işçilerinin kişi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani öz yöresinde amma evini terk ederek zamanının şişman bir kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle toprak dışına çıkanlar kim bu majör ayrımsız sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını özlük evleri ve illeri dışında geçirmek amacıyla yola çıkarlar. Hemen benzeri yöreye de gitmezler hareketli tıpkısı dirim sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya daha sonra Karadeniz’e fındığa, İç Rum’de şekerpancarına, Çukurova’birlikte pamuğa, Akdeniz’da narenciyeye, Ege’birlikte ise üzüme giderler. Yani yılın az daha iri benzeri kısmını öz dirim alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Mevsimlik gezici ekincilik işçilerinin temas yıl okullar kapanmadan umum familya fertleriyle bulundukları yeri terk ettiklerini belirten Benek, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilişik açık ayrımsız marifet bulunmamaktadır fakat pandemiyle birlikte sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’birlikte iklim dışına geçmek zorunda artan sezonluk tarım işçileri pandemiden muaf tutuldu ve müsaade alarak devlet dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında dahi bire bir azalma oldu, yani rahatsız olanlar o anda Kovid-19 olanlar bire bir kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’de resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına çıkan ocak sayısı 27 bin civarındadır. Tekmil sülale fertleri karışma edildiğinde ortaya sâdır tablo 160-170 bin ekincilik işçisine tekabül ediyor. Şanlıurfa’birlikte kül aile fertleri karışma edildiğinde mecmu sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite aynı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Nokta, Türkiye genelinde mevsimsel ekincilik işçisi üstüne kamera ve donör bölgelerin açık ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Genişlik haddinden fazla Şark ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri arz fazla mevsimsel tarım işçisinin olduğu toprak adına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Anadolu Bölgesi’nde de olduğunu söyleyebiliriz. Sezonluk ekincilik işçisi alan bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Küçük Asya şekerpancarı, Çukurova iğ ve değişik sebzeler, Ege’bile üzüm kadar ürünler… Barhana veren ve alan bölgelerde böyle tıpkı mobilizasyon var. Yani mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz. Mütekâmil ülkelerde mevsimsel tarım işçisi mobilizasyona geçe çok kaba ve kemiksiz ayrımsız şekilde torunlar dahil edilmez amma Türkiye’üstelik haddinden fazla çıplak ve net tıpkısı şekilde familya fertleri hepsi karışma edilir. Yani daha kapanmadan dallar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’bile 5-6 milyon gönül tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem turist adına bakıldığında 2 milyona yakın ayrımsız sezonluk ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici el dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar erdemli olması hoşur düşündürücüdür. Çünkü ekincilik potansiyelinin arz faziletli olduğu illerden biri.”

Turist tarım işçilerinin düzentileme takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan girmek için Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya giden gezgin ekincilik işçileri, cümle yılı az daha memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik ekincilik işçisi göçü almazken, bu illerden Türkiye’nin dört bir yanına iştirakçi gidiyor.

Seyyar tarım işçilerinin düzentileme takvimi ise şöyle:

Aile: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Gücük Ay: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Sazak)

April: Şeftali, çilek (Sazak), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-salatalık (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Ayçiçeği, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Sazak), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve hıyar (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Sarıerik (Malatya), tahıl (Konya), göveri ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Sazak), süt mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), narenciye (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalaba-Trabzon), üzüm (Manisa), günebakan, domates (Kayseri), nohut, günebakan, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günebakan (Bursa), sıska fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik ayçiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), hıyar, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Günâşık (Dert), kumpir (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, cılız fasulye (Bitlis), akdarı, çükündür, gün çiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), ufuk gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ilk Teşrin: Zeytin (Sazak-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), tüvana fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), gündöndü (Muş), kumpir (Teşrinievvel), mısır, ayçiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al gözleme (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Açıklık: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Görgülü), marul sıçandişi şeş (Bilecik)